Wat is natuursteen?
Natuursteen is een milieuvriendelijk natuurproduct dat al meer dan 5.000 jaar als bouwmateriaal gebruikt wordt. Het staat bekend om zijn unieke en levendige uiterlijk. Bovendien is natuursteen een functioneel en duurzaam materiaal, dat voor een groot aantal binnen- en buitentoepassingen geschikt is.
Een vrijwel onuitputtelijke bron
De aardkorst waarop wij leven bestaat voor een belangrijk deel uit natuursteen. Daardoor is de voorraad haast onuitputtelijk en wordt het gesteente in vrijwel alle landen gewonnen. De vorming van de aardkorst en dus natuursteen is een ingewikkeld geologisch proces, dat tot op de dag van vandaag doorgaat. De aardkorst drijft op een laag vloeibaar gesteente die langzaam beweegt en daardoor rimpelingen (bergketens) en scheuren (zeetroggen) in de aardkorst veroorzaakt. Meestal gaan deze vervormingen traag, maar het kan ook heel snel gaan. Denk aan een aardbeving of vulkaanuitbarsting.
Dit geologische proces bepaalt het uiterlijk en de eigenschappen van natuursteen. Doordat geen plek ter wereld dezelfde geologische ontwikkeling doormaakt is geen natuursteen gelijk.
Groepen natuursteen
Natuursteen is gevormd uit afgekoeld vloeibaar gesteente (magma of lava), of uit sediment (zand, klei, kalk) dat onder druk (vaak in combinatie met hoge temperaturen) is versteend. Natuursteen is het hoofdbestanddeel van de aardkorst waarop wij leven. De vorming hiervan en van de aardkorst is een continue geologisch proces, dat zo oud is als de aarde.
Van de beschikbare steen in de aardkorst is slechts een deel economisch te winnen en te gebruiken. Desondanks zijn er duizenden soorten natuursteen. De natuursteen die een vergelijkbare samenstelling en ontstaansgeschiedenis hebben worden in een groep ingedeeld. Tot één groep (bijvoorbeeld ‘marmer’, ‘leisteen’ of ‘graniet’) kunnen vele honderden soorten natuursteen behoren, zoals:
- Stollingsgesteenten
Stollingsgesteenten zijn eenvoudig gezegd ontstaan door afkoeling en stolling van vloeibaar gesteente. Dit kan zowel in als op de aardkorst plaatsvinden. Wanneer het vloeibaar gesteente in de aardkorst afkoelt (magma) ontstaan dieptegesteenten. En wanneer het vloeibaar gesteente uit de aardkorst treedt (lava) en afkoelt, ontstaan de uitvloeiingsgesteenten. Als tussenvorm kan magma ook stollen in spleten of breuklagen in de aardkorst; dan spreken we van gang-gesteenten.
- Dieptegesteenten
Dieptegesteenten zijn geleidelijk afgekoeld en onder grote, constante druk gevormd. Dit resulteert in grofkorrelige gesteenten, met duidelijk waarneembare kristallen. Uiterlijk en samenstelling van dieptegesteenten zijn regelmatig, maar stenen onderling kunnen sterk in uiterlijk verschillen. Tot deze natuursteen groep behoren bijvoorbeeld de granieten en gabbro’s.
- Uitvloeiingsgesteenten
Magma kan uit het binnenste van de aarde aan het aardoppervlak komen, wat we dan lava noemen. Na bijvoorbeeld een vulkaanuitbarsting zal de lava snel afkoelen en verharden. Deze stenen bevatten geen of bijna geen kristallen. Luchtbelinsluitingen kunnen voorkomen. Uitvloeiingsgesteenten zijn meestal gelijkmatig van uiterlijk en samenstelling. Tot deze natuursteen groep behoren bijvoorbeeld de trachieten en basalten.
- Sedimentgesteenten
Sedimentgesteenten zijn ontstaan door de afzetting van sediment in rivieren en zeeën. Er zijn twee soorten: afzettingsgesteenten en neerslaggesteenten.
- Afzettingsgesteenten
Afzettingsgesteenten zijn ontstaan door het afzetten van klei-, zand- of kalklagen die vervolgens zijn versteend. Deze klei of zand kan afkomstig zijn van geërodeerde natuursteen, de kalk van schaaldiertjes, koraal e.d.. Tot de afzettingsgesteenten behoren de kleistenen, zandstenen en sommige kalkstenen (zie ook neerslaggesteenten). Kleisteen wordt uit klei gevormd. Ze worden in de natuursteen sector niet gebruikt, maar vormen de basis voor de leisteen. Zandsteen wordt uit zand gevormd en heeft een poreuze structuur. Kalksteen wordt uit kalk gevormd. De fossielen die vaak in deze natuurstenen worden gevonden, vertellen iets over de herkomst van het kalk.
- Neerslaggesteenten
Neerslaggesteenten zijn ontstaan door het neerslaan van kalk uit met kalk verzadigd water. Sommige kalkstenen behoren tot deze groep (zie ook afzettingsgesteenten). In het algemeen is het uiterlijk van een kalksteen ontstaan uit neergeslagen kalk fijner gelaagd dan die door afzetting zijn ontstaan. Ook dit type kalksteen kan fossielen bevatten.
- Metamorfe gesteenten
Deze worden ook wel omvormingsgesteenten genoemd en ontstaan door bewegingen in de aardkorst. Hierdoor worden bijvoorbeeld bergketens en zeetroggen gevormd. Tijdens dit proces kunnen reeds gevormde stollingsgesteenten of sedimentgesteenten worden blootgesteld aan extreme druk, eventueel in combinatie met hoge temperaturen. Daardoor ondergaat deze natuursteen een gedaanteverwisseling of metamorfose. Hierdoor veranderen zowel het uiterlijk als de eigenschappen. Enkele voorbeelden van metamorfoses:
Kalksteen – Marmer
Kleisteen – Leisteen
Zandsteen – Kwartsiet
Graniet – Gneiz